των Αλίκης Τζίμα και Επαμεινώνδα Παπλωματά, Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Οι φυτοπροστατευτικοί χειρισμοί την περίοδο της άνοιξης και ιδιαίτερα τον μήνα Απρίλιο είναι σημαντικοί για τη διαχείριση ασθενειών στο αμπέλι. Την περίοδο αυτή, το αμπέλι βρίσκεται στο βλαστικό στάδιο της έκπτυξης των πρώτων φύλλων στις όψιμες ζώνες, ενώ στις πρώιμες ζώνες (θερμότερες περιοχές) μπορεί να έχει φτάσει στην εμφάνιση και στη διαφοροποίηση της ανθοταξίας. Κύριες ασθένειες για τις οποίες θα πρέπει να πραγματοποιηθούν έγκαιρα επεμβάσεις είναι η φόμοψη, ο περονόσπορος και το ωίδιο.

Η φόμοψη προκαλείται από τον αδηλομύκητα Phomopsis viticola, που σχηματίζει τις καρποφορίες του (πυκνίδια) πάνω στις προσβεβλημένες κληματίδες. Είναι αρκετά χαρακτηριστικός ο σταχτόχρωος χρωματισμός που αποκτούν οι κληματίδες με εμφανή μαύρη πολυστιγμία (σαν πιπέρι) από τις καρποφορίες του παθογόνου σε προσβολές του προηγούμενου έτους. Το ωίδιο προκαλείται από τον ασκομύκητα Erisiphe necator και προσβάλλει τη νέα βλάστηση (φύλλα, άνθη, βλαστούς) σχηματίζοντας λευκή εξάνθιση (σαν λευκή σκόνη), συνήθως στην πάνω επιφάνεια των φύλλων, προκαλώντας κυματοειδή παραμόρφωση (κατσάρωμα). Ο περονόσπορος προκαλείται από τον ωομύκητα Plasmopara viticola και προσβάλλει όλα τα πράσινα μέρη του φυτού (φύλλα, σταφύλια, νεαρούς βλαστούς). Τα φύλλα είναι επιδεκτικά στη μόλυνση την τρέχουσα περίοδο, όταν αποκτήσουν επιφάνεια 6-8 cm2 (μήκος βλαστών 8-10 cm), εμφανίζοντας τις χαρακτηριστικές κηλίδες «ελαίου».

Οι παραπάνω ασθένειες αντιμετωπίζονται συνήθως με ψεκασμούς σε συγκεκριμένα βλαστητικά στάδια:

✱ Όταν η νέα βλάστηση έχει μήκος 1-3 cm (φούσκωμα οφθαλμών μέχρι έκπτυξη πρώτων φύλλων), για προστασία εναντίον της φόμοψης.

✱ Στο στάδιο των 2-5 φύλλων θεωρείται κρίσιμη η επέμβαση εναντίον και των τριών ασθενειών. Για το ωίδιο ενδείκνυται επέμβαση σε μήκος βλαστού 5-7 cm, για τη φόμοψη η ενδεικνυόμενη επέμβαση είναι σε μήκος βλαστού 6-12 cm και για τον περονόσπορο συνιστάται επέμβαση σε μήκος βλαστού 8-10 cm.

✱ Σε καλλιέργειες με ιστορικό προσβολών από φόμοψη, ενδείκνυται μία επιπλέον επέμβαση όταν η βλάστηση έχει μήκος 20-25 cm.

Εναλλαγή μυκητοκτόνων

Συνιστάται η εναλλαγή διασυστηματικών μυκητοκτόνων με μυκητοκτόνα επαφής (π.χ. χαλκούχα για περονόσπορο, θειάφι για ωίδιο, σε εναλλαγή με στρομπιλουρίνες) για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας. Τα χαλκούχα έχουν έγκριση μόνο για την αντιμετώπιση του περονόσπορου, ωστόσο να αποφεύγονται στους πρώτους ψεκασμούς γιατί μπορεί να προκαλέσουν ανάσχεση της βλάστησης. Για την αντιμετώπιση του ωιδίου, επεμβάσεις με σκευάσματα θείου μεταξύ έκπτυξης οφθαλμών και καρπόδεσης είναι αποτελεσματικές, ωστόσο πρέπει να εφαρμόζονται σε θερμοκρασίες 18-250C. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες δεν είναι δραστικά, ενώ σε υψηλότερες ενδέχεται να είναι φυτοτοξικά. Εναλλακτικά, στα θειούχα και χαλκούχα σκευάσματα, μπορεί να εφαρμοστεί ο πολυσακχαρίτης λαμιναρίνη (β-1,3-γλουκάνη) που έχει δραστικότητα εναντίον των σποριαγγείων του περονόσπορου και του ωιδίου και ταυτόχρονα επάγει μηχανισμούς άμυνας του φυτού (Aziz κ.ά., 2003, Pugliese κ.ά., 2018). Ωστόσο, σε συγκριτική μελέτη, χειρισμοί με θειούχα σκευάσματα ήταν πιο αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση του ωιδίου σε σχέση με επέμβαση με λαμιναρίνη (Pugliese κ.ά., 2018). Είναι σημαντικό να επιλέγονται εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα ανά καλλιέργεια και παθογόνο, σύμφωνα με τον πίνακα του ΥΠΑΑΤ.

Στόχευση αντί της πρόληψης

Ο ακριβής χρόνος επέμβασης καθορίζεται με μεγαλύτερη ασφάλεια σύμφωνα με την εκτίμηση ειδικού γεωπόνου. Έρευνα στη Χιλή έδειξε ότι στοχευμένες επεμβάσεις μετά από αναγνώριση σημείων του ωιδίου διατήρησαν χαμηλά τα επίπεδα της ασθένειας και ταυτόχρονα μείωσαν τους ψεκασμούς σε δύο-τρεις ανά καλλιεργητική περίοδο, συγκριτικά με τους περίπου 14 προληπτικούς ψεκασμούς που εφαρμόζουν οι παραγωγοί σε ένα συμβατικό πρόγραμμα φυτοπροστασίας. Η προσέγγιση αυτή οδήγησε σε 40%-60% μείωση του κόστους σε σχέση με το πρόγραμμα προληπτικών ψεκασμών (Valdes-Gomez κ.ά., 2017).

Παρόμοια, για την αντιμετώπιση του περονόσπορου, έρευνα στην Ιταλία έδειξε ότι ενημέρωση παραγωγών με μήνυμα στο κινητό τηλέφωνο για επέμβαση από σύστημα προειδοποιήσεων βασισμένο σε απλό μοντέλο συνθηκών βλάστησης ωοσπορίων, σε συνδυασμό με βραχυπρόθεσμη μετεωρολογική πρόβλεψη, παρουσίασε αυξημένη προστασία και μείωση του κόστους επεμβάσεων κατά 50% σε σύγκριση με ένα συμβατικό πρόγραμμα προληπτικών ψεκασμών (Caffi κ.ά., 2010). Συνεπώς, είναι σημαντικό, ιδιαίτερα για τον περονόσπορο, αλλά και τις άλλες ασθένειες, να λαμβάνονται υπόψη τα δελτία γεωργικών προειδοποιήσεων που εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου (ΠΚΠΦΠΕ) του ΥΠΑΑΤ, για να εξασφαλίζονται οι αναγκαίες και χρονικά έγκαιρες εφαρμογές.